Burun Edebiyatı

Bu yayında, betimleme yapma ve benzetme yoluyla anlatımımızı nasıl zengileştirebileceğimizi inceliyoruz. Hem de bunları burun meselesini karıştırarak yapıyoruz.

Hiç merak ettiniz mi neden burun hakkında çok az edebiyat eseri var?

 Yüzümüzün orta yerinden fırlayan şu acayip çıkıntı, hayatta kalmamızı sağlayan çok önemli işler yapar. Nefes alıp vermemizi sağlar, binlerce farklı kokuyu ayırt eder, ciğerlerimize giden havayı tam kıvamına gelecek şekilde ısıtıp, nemlendirir.

Tüm bunları yapar, yine de kimselere yaranamaz zavallı! Sırf tuhaf bir şekli var diye sürekli alay konusu olur.

Halbuki kimselerin burnu kimselere benzemez. Kimi insan yüzüne patlıcan bağlamış gibi gezer. Kiminin burnu “geçerken kondum” diyen bir kelebeğin iki yana açtığı kanatları gibidir.  Kimininki minik bir okka, kimininki demir bir yumruk!

 Yine de sevdiğinin burnunu ballandıra ballandıra betimleyen bir şair yoktur. Aşkının burun deliklerinden bahseden tek bir şarkı sözü bulamazsınız. Ne tuhaf!

Peki “betimleme” ne demek?

Betimleme (bir diğer adıyla tasvir) sözcüklerle resim çizmek gibi bir anlatımdır.

Dilbilgisi derslerinde betimleyici anlatım denilince, okuyucunun beş duyusuna seslenebilen bir anlatım örneği istenir. Yani görme, duyma, koklama, dokunma ve tat alma duyularımıza hitap eden anlatımlardan bahsediyoruz. Burada amaç, betimlenen yani tasvir edilen şeyin okuyucunun hayalinde kolayca canlanabilmesini sağlamaktır.

Betimleyici anlatımda benzetmelerden de bolca yararlanılabilir. 

Burun Edebiyatından örnekler

Meselemiz “burun” olunca, burun üzerine yazılmış çok ünlü iki edebiyat eserinden örnek vermezsek olmaz. 

Edmond Rostand’ın ünlü oyunu “Cyrano de Bergerac”ın devasa burnu hakkında yazdığı tiradı anmadan burun hakkında bir şey biliyorum denemez. Üstelik yazar, ana karakterin devasa burnunu çarpıcı benzetmeler yaparak anlatır. 

 Oyunda şöyle der, Cyrano kendi burnu hakkında:

• “Burun değil bir kere, coğrafyada böylesine dağ denir. Dağ değil, yarımada!
• Bir de kanarsa, Kızıldeniz olur! Ne bela!
• Lavantacıya ne mükemmel bir tabela!”

Edebiyatta burnundan çeken sadece Cyrano değildir. Çocuk edebiyatının en ünlü kahramanlarından Pinokyo da en çok burnundan çekmemiş midir? Gerçek bir çocuk olmak isterken,  habire başını belaya sokan Pinokyo’nun kocaman bir derdi vardır: yalan söyledikçe uzayan bir burun. Pinokyo’nun  yazarı Carlo Collodi şöyle anlatır bu tahta çocuğun zavallı halini:

• ” O yana dönse burnunu yatağa, bu yana dönse odanın kapısına çarpıyor, başını birazcık fazla kaldırsa burnunu Peri’nin gözüne sokma tehlikesi yaşıyordu… Utancından nereye saklanacağını bilemeyen Pinokyo odadan kaçmaya kalktı. Ama burnu o kadar uzamıştı ki kapıdan geçemiyordu!”

 Cyrano’nunki kadar kocaman, Pinokyo’nunki kadar büyülü bir burnumuz olmasa da yüzümüzün en göz önündeki parçası olan burunlarımız hakkında ne kadar betimleme yapsak az. Belki bu yayını izledikten sonra edebiyattaki önemli bir açığı gidermek için çalışmaya başlayabilir, burun delikleri hakkında betimleyici anlatımı ilk siz kaleme alabilirsiniz!

Yani kısaca:

• Betimleme: sözcüklerle resim çizmek gibi bir anlatımdır. Betimleyici anlatımda amaç, anlatılan (tasvir edilen) şeyin okuyucunun hayalinde kolayca canlanabilmesini sağlamaktır. 

“Gepetto’nun evi bir merdiven altı boşluğundan ışık alan, zemin katta küçük bir odaydı. Eşyaları daha basit olamazdı…”

• Benzetme (bir diğer adıyla “teşbih”) de bir şeyin niteliğini anlatmak için o niteliği taşıyan başka bir şeyi örnek olarak göstermek demektir. 
• “Burun değil bir kere, coğrafyada böylesine dağ denir. Dağ değil, yarımada!”

Sorularını yaz gönder

Yazıda değinilen konu ve kavramlarla ilgili sorunuz varsa, aşağıdaki yorum kutusuna yazın.

Sorularınızın turşusunu kurup, yanıtları yayınlayalım!

Yazıda değinilen alanlar:

Bu yazıda değinilen alanları sizin için aşağıya topladık.

Hangisi daha fazla ilginizi çektiyse, onunla ilgili diğer yazılara göz gezdirmeye ne dersiniz?