Evim, güzel evim!

Bu yazıda dünyanın farklı yerlerindeki ev şekillerini incelerken, insanın çevresiyle etkileşimini gözlemleyecek; insanlar, yerler ve çevreler konusundaki bilgilerinizi zenginleştireceksiniz.

Hiç merak ettiniz mi evler bize dünyayla ilgili neler anlatır?

Uzunu kısası, üçgeni yuvarlağı, çatısı tepsiye benzeyeni, iğne gibi sivri uçları olanı, topraktan yapılanı, kuş yuvası gibi ağaç dallarına konanı… Çeşit çeşit ev var. Bu yazıda insanlar, yerler, çevreler ile ilgili konuları farklı ev çeşitleri üzerinden inceliyoruz.

Şekil şekil ev var. Seç beğen al. 

İyi de bu kadar farklı ev, mimarlar* sadece değişik tarzlar denemek istediği için yapılmış olamaz, öyle değil mi? Peki sizce bunun nedeni ne olabilir? (*Mimar: yapıların planını hazırlayıp, inşaatın plana göre gerçekleşmesini sağlayan kişi)

Aslına bakarsanız her bölgenin kendine özgü ev şekli yani mimarisi olmasının birden fazla nedeni var.

Elbette ilk neden, tıpkı hayvanlar aleminde olduğu gibi, kendimizi iklim koşullarından ve dış tehlikelerden korumakla ilgili. 

İnsanlar, yerler, çevreler…

Çok yağmur yağan bir yerde yaşayanlar, suların taşıp evlerine girmesini önlemek için evlerini kazıklar üzerine inşa eder. Tıpkı Tayland’ın geleneksel nehir kıyısı evleri gibi:

Evler, iklim koşullarının yanı sıra geçim kaynaklarına göre de şekillenir. Geçimini sürekli hareket halindeki hayvan sürülerinden sağlayan toplulukların, evlerini kolayca kurup kaldırması gerekir. Göçebe dediğimiz bu tür topluluklar kocaman ev konforunu aratmayan çadırlarda yaşarlar.  

Orta Asya’da yer alan Moğolistan’da olduğu gibi… Moğolların geleneksel çadır evlerine “Ger” veya “Yurt” denir.

Göçebeler sadece çadırlarda yaşamaz. Bazı göçebeler tekne evlerde yaşar. Bu yüzen evlerde yaşamak çok eğlenceli olsa gerek!

Güneydoğu Asya’da yer alan Malezya, Endonezya ve Filipinler’e yakın denizlerde yaşayan Bajau halkı tam da böyle yaşıyor. Bazıları karaya yakın evler inşa etmiş olsalar da, yüzen ev diye adlandırdıkları teknelerde yaşayanlar da var. Bazı çocuklar neredeyse hiç karaya ayak basmadan yaşadıkları için, karaya çıktıklarında midelerinin bulandığını, başlarının döndüğünü söylüyorlar!

Çok kar yağan yerlerdeki evlerin çatıları üçgen şeklinde olur. Bu sayede çatıda biriken karlar, evin üstüne fazla yük yapamadan, yanlardan aşağı kayar. Kuzey Avrupa’da bulunan Norveç’in bu kasabasındaki evler gibi:

Ancak buradan daha da soğuk yerler vardır. Kuzeye gittikçe evler buz gibi olur. Hatta Kuzey Kutbu’na yakın yerlerde evler gerçekten de buzdan inşa edilir. Bir zamanlar Eskimo halkının yaşadığı bu evlere “İglo” denir. Şöyle sıcak bir şey içmek istesen, içemezsin.

Kuzey Kutbu’na yakın yerlerde yaşayan yerli halkı Eskimoların geleneksel evleri kubbe biçiminde dizilen buz küpleriyle inşa edilir. Günümüzde günlük hayatını igloda geçiren yerli kalmasa da, iglolar avlanma ve benzeri gezilerde yerliler tarafından hâlâ kullanılıyor.

Yazın sıcak, kışın ılık olan yerlerde ise evlerin çatıları tepsi gibi düzdür. Hatta bazı yerlerde bu çatılar, sıcak yaz gecelerinde ailelerin açık hava yatak odası olarak da kullanılır. Yıldızlara bakarak uyumak çok eğlenceli olmalı. Uyku sırasında çatıdan yuvarlanıp düşme riskini saymazsak tabii!

Bir de kubbe şeklinde evler vardır. Ters dönmüş arı kovanına da benzeyen bu evler, hava sıcaklığının yaz aylarında çok yükseldiği yerlerde görülür.

Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Şanlıurfa’nın Harran ilçesi bu tür evleriyle ünlüdür. Kubbe evler yazın doğal bir serinlik sağlarken, kışın da sıcak olur. Kökeni oldukça eskilere dayanan bu evler kerpiçten yapılmıştır. Yapımı ucuz ancak ustalık gerektiren kerpiç, toprak, su, kamış ve bazen hayvan gübresi karıştırılarak yapılan doğal bir inşaat malzemesidir.

Eviniz hangi malzemeden yapılsın isterdiniz?

Aslında buraya kadar hayvanlar aleminde yuva yapma biçimlerinden çok da farklı şeylere değinmedik. Mesele hemen şimdi hayvanlar alemindeki evleri anlattığımız “Yuvam, Güzel Yuvam!” başlıklı yazıya gitseniz, hayvanların da evlerini tıpkı insanlar gibi yaşadıkları yerin iklimine ve ihtiyaçlarına göre şekillendirdiğini görebilirsiniz.

Ancak biz insanlar için evler barınmanın dışında da çok önemli şeyler ifade eder. Evlerin mimarisi ülkeden ülkeye değişir. Mesela sizce neden uzak doğudaki evlerin çatılarında iğne gibi sivri ama yay gibi eğri uçlar vardır? Bunun çok tuhaf bir sebebi var! Ne olduğunu merak ettiyseniz hemen “Dünyanın Evleri” isimli yazımıza geçin. 

Yani kısaca:

• Dünya üzerinde her bölgenin kendine özgü ev şekli yani mimarisi olmasının birden fazla nedeni vardır:
  • Evleri kendimizi iklim koşullarından ve dış tehlikelerden korumak için inşa ederiz. 
  • Evlerin inşası sırasında en kolay bulunabilen malzemeler coğrafyaya göre değişiklik gösterir.
  • Evlerin yapısı, onu kullanan insanların geçim yöntemlerine göre şekillenir.
    • Mesela, balıkçılıkla geçimini sağlayan su göçebeleri evlerini suyun üstüne kolayca inşa edilebilecek şekilde tasarlamıştır. Bazıları da teknelerini eve dönüştürmüştür.
    • Hayvancılıkla geçinen kara göçebeleri büyük çadırları ev olarak kullanır.

Paylaşmak güzeldir. Yazımızı başkalarıyla da paylaşın:

---