Bu yayında “Maddenin Hâlleri” konusunu neşeli örnekler üzerinden ele alıyoruz. Maddeleri oluşturan tanecikli yapılar arasındaki farkları ve maddelerin özelliklerini eğlenceli şekilde gözlemliyoruz.
Hiç merak ettiniz mi dondurma neden sürekli şekilden şekile girer?
Hava sıcak ve sizin canınız buz gibi bir dondurma çekti. Taş gibi katı dondurmayı buzluktan aldınız ve keyifle yemeye başlayacaksınız. Tam o sırada büyük yarış başladı. O dondurma erimeden bitebilecek mi?
Diyelim ki arkadaşınızla konuşmaya daldınız. Onu tekrar yemeğe kalktığınızda eriyip gitmeye başladığını görürsünüz! Öyle de dondurma yenir mi? Muhallebi mi bu!
Dondurmayı buzluğa geri koysanız bile, onu asla eski büyüklüğüne getiremezsiniz. Çünkü içindeki hava çoktan uçuşa geçmiş olur. Bu dondurma neden yerinde duramıyor bir türlü?!
Dondurmanın neden sürekli şekilden şekile girdiğini “Maddenin Halleri”ni anlayarak çözebiliriz.
Tabii önce “madde” ne demek, onu bir netleştirelim:
MADDE NEDİR?
Evrende gördüğümüz her şey maddeden yapılmıştır. Ağırlığı olan ve belirli bir yer tutan her şeye madde denir.
Oturduğunuz koltuk, içtiğiniz su, soluğudunuz hava, sokaktaki kedi, hatta bizler bile madde sayılıyoruz!
Maddeler gözle göremeyeceğimiz kadar küçük taneciklerden oluşur. Bu tanecikleri mikroskobik düzeyde, yani bir şeyin görüntüsünü binlerce kez büyüterek incelememizi sağlayan mikroskoplar yardımıyla görebiliriz.
Taneciklere yakından baktığımızda farklı şekillerde hareket ettiklerini görürüz.
Taneciklerin hareket şekilleri maddelerin hangi halde olduğunu belirler.
MADDENİN ÜÇ TEMEL HALİ VARDIR:
Katı, sıvı, gaz.
Katı Maddeler:
Bu maddelerin tanecikleri birbirine çok yakın durur ve neredeyse hiç hareket etmez.
Katı maddelerin şekilleri ve hacimleri -yani kapladıkları yer- dışarıdan bir etki olmadığı sürece değişmez.
Sıvı Maddeler:
Sıvı maddelerin ise belli bir şekli yoktur. Bulundukları kabın şeklini alırlar. içinde bulundukları kaptan dışarı çıktıklarında şekilleri değişir. Ama hacimleri değişmez.
Sıvı maddelerin taneciklerine yakından baktığımızda, dans eder gibi hareket ettiklerini görebiliriz.
Gaz Maddeler:
Gazlar ise maddenin en havalı halidir!
Onların belli bir şekli yoktur. Belli bir hacmi de yoktur. Yani bulundukları kabı tamamen doldururlar.
Maddenin halleri nasıl değişir?
Bazen maddenin halleri arasında geçiş olur. Dondurma örneğinde olduğu gibi… Bu geçişi sağlayan şey de enerjidir.
Enerji, maddelerin hareket etmesini ve şekil değiştirmesini sağlar.
Isı düşünce, sıvı madde katıya dönüşür. Isı yükselince ise katı madde sıvıya, sıvı ise gaza dönüşür.
Gaz tanecilerinin sıkışıp, yoğunlaşıp, yeniden sıvıya dönmesini de kolayca gözlemleyebiliriz. Bunun için azıcık yağmurda ıslanmaya değer, öyle değil mi? 🙂
Gelelim dondurma meselesine…
Dondurmanın şekilden şekile girmesini sağlayan enerji de ısıdır.
Dondurma sıvı halde üretilir. Isı düşünce katılaşır. Dışarı çıkardığımızda, ısı artışı onun yavaş yavaş sıvıya dönmesine sebep olur. Dondurmaya o muhteşem şeklini veren hava kabarcıkları da bu sırada serbest kalır ve uçup gider. Böylece dondurmanın ilk haline geri dönmesi neredeyse imkansız olur.
Bu nedenle dondurmayı en lezzetli halinde yemek için en doğru yöntem onu bir çırpıda mideye indirmektir!
Sizin hazırladığımız çalışma kağıdını indirmek için aşağıdaki bağlantıya tıklayabilirsiniz.
Maddenin Hâlleri Çalışma Kağıdı:
Yani kısaca:
- Ağırlığı olan ve belirli bir yer tutan (hacim) her şeye madde denir.
- Maddeler gözle göremeyeceğimiz kadar küçük taneciklerden oluşur. Bu taneciklerin yapısı maddenin hangi halde olacağını belirler.
- Maddenin üç temel hali vardır:
- Katı
- Sıvı
- Gaz
Sorularını yaz gönder
Yazıda değinilen konu ve kavramlarla ilgili sorunuz varsa, aşağıdaki yorum kutusuna yazın.
Sorularınızın turşusunu kurup, yanıtları yayınlayalım!
Paylaşmak güzeldir. Yazımızı başkalarıyla da paylaşın:
Yazıda değinilen alanlar:
Bu yazıda değinilen alanları sizin için aşağıya topladık.
Hangisi daha fazla ilginizi çektiyse, onunla ilgili diğer yazılara göz gezdirmeye ne dersiniz?
